De populariteit van arganolie heeft de laatste jaren een enorme vlucht genomen. Enkele jaren geleden was slechts het bijzondere productieproces van de olie een geliefde lokale toeristenattractie, maar sinds de grotere bekendheid en de vele verhalen over de wonderlijke gezondheidsvoordelen, is het hard gegaan met ‘het vloeibare Marokkaanse goud’ zoals het lokaal genoemd wordt. Maar hoe zit het nu echt?
Inhoud
Geografie
Arganolie wordt vrijwel uitsluitend geproduceerd in het zuidwesten van Marokko, één van de armste delen van het land. Voornamelijk vrouwen, verbonden aan coöperaties, hebben zich van oudsher toegelegd op het extraheren van hoogwaardige arganolie uit pitten. Dit geeft hen tot op de dag van vandaag een noodzakelijke financiële basis.
Alhoewel er in het nabije verleden wel problemen te verwachten waren, omdat de arganboom, die de pitten voortbrengt waaruit de olie getrokken wordt, steeds meer in zijn bestaan werd bedreigd. De voornaamste oorzaken hiervan zijn de aanhoudende droogte in de regio, overgebruik van bosgebieden en mismanagement van die gebieden. Inmiddels zijn de coöperaties met herstelprogramma’s gekomen die de arganbossen weer op peil moeten brengen en de nodige educatie verschaffen dit te handhaven.
Arganboom en arganolie
De arganboom (Argania Spinosa) is een langzame groeier die enkel voorkomt in het droge, woeste landschap van zuidwest Marokko. De arganbossen, die ca 8280 km² beslaan, zijn in 1998 door de UNESCO uitgeroepen tot biosfeerreservaat. Een biosfeerreservaat is een door de UNESCO aangewezen gebied dat een ecosysteem representeert waarin de ecosystemen en de genetische waarden beschermd worden.
Van oudsher gebruiken de Amazigh, de oorspronkelijke bewoners van de arganbossen, de kernen van de pitten van arganfruit als een bron van olie die voor consumptie geschikt is. Het extraheren van olie vereiste destijds een langdurig proces van meerdere stappen dat begon met het langdurig drogen van het fruit. Hoe langer het fruit droogt hoe beter de kwaliteit van de olie.
Een andere gehanteerde methode was het uit de bomen laten eten van de arganvruchten door geiten (zie foto), waarbij later de (onverteerbare) pitten uit de uitwerpselen van de geit werden gevist voor verder gebruik. Ook hield het proces in dat er lang met de hand gekneed moest worden in de natte brei-achtige substantie van gemalen arganpitkernen, waarbij zo uiteindelijk ca 35% van de olie werd geëxtraheerd.
In de loop van de tijd is het proces steeds meer geautomatiseerd, worden elektrische persen gebruikt waarbij het proces veel sneller gaat en de olie opbrengst ca 65% is. De meest recente technologie van nu zorgt zelfs voor een productie van virgin-arganolie op veel grotere schaal waarbij de kwaliteit van de olie behouden blijft en bovendien het behoud van de arganbossen gewaarborgd is.
Waar staat ‘virgin’ voor?
De beste vertaling voor ‘virgin’ is “koudgeperst” of “ongeraffineerd”. ‘Extra virgin’ en ‘virgin’ zijn synoniemen van ‘extra vierge’ en ‘vierge’. ‘Extra virgin’ en ‘virgin’ zijn termen die eigenlijk vooral van de olijfolie-productie afkomstig zijn. Beide soorten olie zijn dan van de eerste persing. Het verschil tussen ‘extra virgin’ en ‘virgin’ zegt iets over de zuurtegraad van de olie. Bij ‘extra virgin’ is het zuurgehalte minder dan 0,8%, bij ‘virgin’ is het gehalte minder dan 10%. Virgen arganolie moet dus mechanisch zijn geperst zonder hitte of chemische toevoeging en moet minder dan 10% vrije zuren bevatten. De olie is uit de eerste, koude persing.
Arganolie wordt geproduceerd als voedingsmiddel én voor de uiterlijke schoonheid. Echter verschilt het procédé enigszins van elkaar. Bij arganolie voor consumptie worden de arganpitkernen langzaam en lichtjes geroosterd. Ze krijgen een koperkleur, hebben een lichte hazelnootsmaak en vormen een belangrijk basisonderdeel van de voedingsbron van de Amazigh.
Arganolie dat voor cosmetische doeleinden wordt gefabriceerd, wordt verkregen uit ongebrande arganpitkernen, hebben een gouden kleur en zijn min of meer smaakloos. De arganolie die geschikt is voor consumptie heeft een betere houdbaarheid dan de cosmetische variant. Bij een temperatuur van 25 °C is de houdbaarheid van consumptie arganolie ca 2 jaar en van cosmetische arganolie slechts 4 maanden.
Cosmetische arganolie wordt tegenwoordig industrieel geprepareerd in voornamelijk Europa, waarbij de geïmporteerde arganpitkernen worden geperst en tot basis ingerdient wordt verwerkt in o.a. champoo’s, huidverzorgingsproducten en andere industrieel geproduceerde cosmetica.
Van ouds her werd in Marokko arganolie veelvuldig gebruikt als smeermiddel tegen verschillende aandoeningen zoals droge huid, acne, psoriasis, eczeem, rimpels, gewrichtspijn en huidontstekingen. Ook werd het aangewend tegen haaruitval, droog haar en nagelverzorging.
Biochemische samenstelling
Virgin arganolie bestaat voor 99% uit acylglyceride, voornamelijk triglyceriden. Triglyceriden hebben verschillende biologische functies in levende wezens:
- opslag van chemische energie
- een isolerende functie om warmteverlies tegen te gaan
- beschermende laag rond tere organen, zoals de nieren
- waterafstoting (bijvoorbeeld door het mengsel van oliën en wassen dat vogels afscheiden en waarmee zij hun veren geregeld insmeren).
De resterende 1% van arganolie bestaat uit een onverzeepbaar bestanddeel dat bestaat uit caroteen, tocoferol (vit E), triterpene alcohol, sterol, en xanthophyl. Een zogenaamd onverzeepbaar bestanddeel is het deel dat zich niet tot zeep laat omvormen wanneer het gemengd wordt met alkalisch loog.
De vetzuren die acylglyceride vormen zijn voornamelijk oliezuur (43-49%) en linolzuur (29-36%). Oliezuur is een enkelvoudig onverzadigde vetzuur van de omega-9 familie en linolzuur is een meervoudig onverzadigde vetzuur die tot de omega-6 familie behoort.
Verder zijn de verzadigde vetzuren palmitinezuur (11-15%) en stearinezuur (4-7%) in arganolie gevonden.
Verjongend vermogen van arganolie
Het is waarschijnlijk dat verschillende farmacologische eigenschappen van arganolie terug te voeren zijn op de hoge concentratie aan onverzadigde vetzuren. Oliezuur, een enkelvoudig onverzadigd vetzuur, heeft vele therapeutische effecten die bijdragen aan de belangrijkste helende en verjongende eigenschappen van arganolie.
Een gebrek aan linolzuur in een lichaam kan de oorzaak zijn van o.a. slechte wondheling. Het is al een lange traditie dat arganolie, met zijn hoge gehalte aan linolzuur, hierbij een helende werking heeft. Hoewel er meerdere oliën zijn met een hoog gehalte aan oliezuur (olijfolie 80%) en linolzuur, toch is de therapeutische kracht van arganolie in vergelijking significant hoger. Hiervoor zijn verschillende oorzaken te noemen.
Veel van de specifieke helende en verjongende eigenschappen van arganolie is toe te schrijven aan dat onverzeepbaar bestanddeel van 1%. De tocofenol, beter bekend als vitamine E, heeft in arganolie een gehalte van 620mg/kg, wat ter vergelijking in olijfolie 320mg/kg is. Tocofenolen zijn moleculen met een sterke anti-oxidatieve werking.
Een anti-oxidant kan vrije radicalen neutraliseren. Vrije radicalen zijn schadelijke moleculen in je lichaam die ziekte en veroudering kunnen veroorzaken. Meer over antioxidanten en vrije radicalen vind je in het artikel Verjongen, hoe doe je dat? , onder de kop Wat zijn vrije radicalen? Gamma-tocoferol is de meest efficiënte bestrijder van vrije radicalen van alle tocoferolen en arganolie bevat deze topper voor 69%.
Omdat aan de werking van tocoferol en sterol een synergistische werking wordt toegeschreven (het effect van de samenwerking van twee stoffen is groter dan bij elk van de stoffen afzonderlijk), wordt ervan uit gegaan dat de specifieke combinatie van deze stoffen de grondslag zijn voor het grote herstellende en verjongende vermogen van arganolie.
Wetenschappelijk onderzoek
Arganolie voor uitwendig- en inwendig gebruik hebben enigszins verschillende eigenschappen.
Uitwendig gebruik:
- Verjonging
- Vochtinbrengend
- Wondverzorgend
- Anti-acne
- Anti-talgvorming
Inwendig gebruik:
- Hepato (lever) beschermend
- Anti-diabetisch
- Anti proliferatief (anti-woekering/verspreiding)
- Anti obesitas (anti-vetzucht)
- Choleretisch (gal productie stimulerend)
- Verjongend
Anti talgvorming
In de cometische industrie worden aan zalven en crèmes die arganolie bevatten eigenschappen toegeschreven als vochtinbrengend, verjongend en huid herstellend. Het anti talgvormend effect werd wetenschappelijk getest op een 20 tal proefpersonen in de leeftijd van 17 tot 50 jaar met een geconstateerd vettig huidtype.
Het vetgehalte werd vastgesteld op het voorhoofd en de wangen. Tweemaal per dag brachten zij een arganolie houdende crème aan gedurende 4 weken. Na vier weken liet het een significante vermindering zien van talgoverproductie en een meer gebalanceerde huid. Een behandeling van langer dan vier weken had geen vergroot effect.
Dagelijks gebruik van Arganolie helpt rimpels verminderen en voorkomen, hydrateert de huid, versterkt nagels en verzorgt haren en hoofdhuid. Arganolie kan onder andere ook worden gebruikt voor:
- Het behandelen van huidaandoeningen zoals acne, eczeem en psoriasis,
- Het masseren van stijve artritis gewrichten en pijnlijke spieren,
- Het verzorgen of voorkomen van zwangerschapsstriemen,
- Het verzorgen van nagelriemen,
- Het verzorgen van lippen.
Anti-proliferatieve werking
Epidemiologische data geven aan dat reguliere inname van arganolie kan leiden tot significante beschermende effecten tegen darmkanker, borstkanker, prostaatkanker alvleesklierkanker en baarmoederkanker. Teven werd een significant celverjongend effect geconstateerd. Het gezamenlijk voorkomen van oliezuur en fenolen, die een sterke anti-oxidatieve werking hebben, wordt momenteel gezien als de voornaamste factor van de sterk kanker voorkomende en bestrijdende werking en celverjonging.
In een wetenschappelijk onderzoek hebben ze het onverzeepbare bestanddeel van arganolie, dat voornamelijk polyfenolen, tocoferolen en sterolen bevat, in een laboratorium in vitro (in reageerbuisjes) onderzocht. Getest is op hormoon afhankelijke- en onafhankelijke cellen en bewerkte prostaat tumorcellen. Sterolen uit de Arganolie lijken een bijzonder sterke anti proliferatieve werking te hebben op de hormoon afhankelijke cellen.
De polyfenolen laten een hoge werking zien bij zowel hormoorafhankelijke- als onafhankelijke cellen. Remming van ornithine decarboxilase of stikstofoxide synthase, beide enzymen die overnadrukkelijk aanwezig zijn bij prostaatkanker, lijkt ook verband te houden met de aanwezige fenolen in arganolie.
Cardiovasculaire effecten (bloedvaten van het hart)
Fenolen en phytosterolen tonen directe en indirecte cholesterol verlagende activiteiten. Onderzoek laat een verlaging zien van vetten en triglyceriden door arganolie. Een andere studie laat zien dat de fenolen in arganolie een remmende werking hebben op LDL cholesterol oxidatie in geïsoleerd menselijk plasma en bevordert tegengesteld cholesterol transport door het verhogen van het HDL cholesterol niveau.
LDL- en HDL-cholesterol
Het bloed vervoert cholesterol door het aan eiwitten te binden. Deze verbindingen heten lipoproteïnen. Er zijn verschillende soorten lipoproteïnen: HDL (Hoge Dichtheid Lipo
proteïne) en LDL (Lage Dichtheid Lipoproteïne)
LDL-cholesterol
LDL vervoert cholesterol van de lever naar de rest van het lichaam. Een beetje LDL is nodig om bijvoorbeeld beschadigingen in weefsels te herstellen. Maar deze verbindingen kunnen zich ook vastzetten in de binnenwand van bloedvaten.
Een teveel aan LDL blijft plakken aan beschadigingen van de vaatwanden. Deze beschadigingen kunnen het gevolg zijn van roken, verhoogde bloeddruk of ouderdom. De bloedvaten slibben daardoor langzaam dicht en het bloed kan er steeds moeilijker doorheen stromen.
Dit staat bekend als slagaderverkalking (arteriosclerose). Op deze manier draagt LDL bij aan het ontstaan van hart- en vaatziekten. De verbinding van LDL en cholesterol noemen we LDL-cholesterol.
HDL-cholesterol
HDL neemt cholesterol uit het bloed weg en voert het af naar de lever, waar het wordt afgebroken. Vervolgens verlaten deze afbraakproducten het lichaam via gal en de ontlasting. Door het afvoeren van cholesterol beschermt HDL het lichaam tegen hart- en vaatziekten. De verbinding van HDL en cholesterol noemen we HDL-cholesterol.
Een wetenschappelijk onderzoek met een groep mensen onderbouwt
vetverlagende werking van Arganolie. In deze studie waarbij de vetinname strikt wordt gereguleerd, krijgen 60 mannen allereerst gedurende 2 weken 25gr boter per dag op toastbrood voorgeschoteld als vetinname, om zo een startbasis voor het onderzoek te creëren.
Vervolgens is de boter vervangen door 25ml arganolie per dag voor de ene helft van de groep, terwijl de andere helft 25ml olijfolie per dag kreeg. Na 3 weken werden de deelnemers medisch onderzocht op gewicht, bloeddruk, cholesterol, apolipoproteïne A,I en B en triglyceride niveaus. Deze resultaten werden vergeleken met de startbasiswaarden.
De bloeddrukwaarden, gewicht en cholesterolwaarden vertoonden geen significante verandering na deze 3 weken. Echter, in de Arganolie-groep was de HDL cholesterol significant verhoogd en het triglyceride gehalte significant gedaald.
Deze studie is de eerste in zijn soort die bewijst dat consumptie van arganolie aderverkalking tegengaat. De anti-oxidatieve component van arganolie die is opgebouwd uit polyfenolen, tocofenolen en sterolen, wordt gezien als de oorzaak van het anti aderverkalkend effect.
Onderzoeksconclusies
Arganolie is er in vele kwaliteiten. De kwaliteit van de olie is afhankelijk van de concentraties van de werkzame stoffen. Hoe meer essentiële vetzuren, vitamines en antioxidanten, hoe beter de olie. Ook de manier waarop de noten worden geperst, de temperatuur waaronder dat gebeurt en de hoeveelheden water die erbij komen kijken zijn van belang voor de kwaliteit van de olie.
De arganolie in de Nederlandse handel is puur en EcoCert gecertificeerd, dus biologisch. Helaas zegt dit nog niets over de kwaliteit. De verantwoordelijke instanties voor certificering controleren alleen of het productieproces aan biologische eisen voldoet. maar kijken niet naar de samenstelling van de olie.
Een goede kwaliteit arganolie is essentieel voor een optimale werkzaamheid. Kleinschalige kwaliteitsboeren in het zuidwesten van Marokko maken de beste olie. Zij verbouwen de pitten zelf, selecteren de allerbeste exemplaren en persen ze in eigen beheer, met oog voor de juiste omstandigheden waardoor alle werkzame stoffen optimaal bewaard blijven. Deze premiumolie is duurder, maar de kwaliteit is onomstreden.
Algemeen gebruiksadvies
Uitwendig
Dagelijks gebruik van arganolie helpt rimpels verminderen en voorkomen, hydrateert de huid, versterkt nagels en verzorgt haren en hoofdhuid. Arganolie kan onder andere ook worden gebruikt voor:
- Het behandelen van huidaandoeningen zoals acne, eczeem en psoriasis,
- Het masseren van stijve artritis gewrichten en pijnlijke spieren,
- Het verzorgen of voorkomen van striae (zwangerschapsstriemen)
- Het verzorgen van nagelriemen,
- Het verzorgen van lippen.
Arganolie bevat veel verschillende componenten. Veel daarvan zijn veelzijdig en soms versterken ze elkaar. Arganolie helpt bijvoorbeeld bij het voorkomen of verminderen van rimpels, doordat de olie rijk is aan:
- Essentiële vetzuren,
- Verschillende antioxidanten,
- Voedende vitamine E,
- Eiwitten met een hoog moleculair gewicht
Dankzij deze componenten voedt, kalmeert en versoepelt arganolie uw huid. Daarnaast helpt arganolie om een droge en geïrriteerde huid te hydrateren en te verzachten en stimuleert het een evenwichtige talgproductie, waardoor de huid soepel blijft.
Doordat arganolie diep in de huid doordringt wordt de voedingswaarde naar de cellen gestimuleerd. Hierdoor wordt een gezonde celvernieuwing gestimuleerd.
Inwendig
Arganolie heeft een nootachtige smaak. In het zuiden van Marokko wordt deze verfijnde olie gebruikt als traditioneel ingrediënt voor uiteenlopende gerechten. De smaak is het beste te vergelijken met geroosterde hazelnoten.
Medicinale aspecten van arganolie zijn:
- Het significant verlagen van het cholesterolgehalte,
- Het versterken van de natuurlijke weerstand,
- Het elimineren van schadelijke vrije radicalen,
- Het remmen van ontstekingen,
- Het stimuleren en verbeteren van algehele doorbloeding,
- Het voorkomen van verkalking van de slagaderen (arteriosclerose),
- Het revitaliseren van uw cellen (verjonging)
Aandachtspunten bij aankoop arganolie
Hoewel het aantrekkelijk klinkt om de traditioneel geproduceerde olie te gebruiken, is deze maar zeer kort houdbaar en bovendien weet je niet goed hoe het zit met kwaliteit van een dergelijk product. De handmatig geproduceerde olie is ook behoorlijk donker van kleur. Mechanisch geperst is dus een beter alternatief.
Kies bij voorkeur niet voor producten waarbij de olie verkregen is door toevoeging van oplosmiddelen (enriched oil); de concentratie werkzame stoffen in deze producten zal significant lager zijn. Goede arganolie is niet goedkoop. Is het wel goedkoop dan is de kans heel groot dat het ‘aangelengd’ is met goedkope oliën. Dat komt helaas regelmatig voor. Kies dus als je het wil gaan gebruiken voor 100% arganolie.
Een betrouwbare webshop voor zuivere arganolie is ArganWinkel.nl, hun aanbod is exclusief en niet in reguliere winkels verkrijgbaar. Bij ArganWinkel is zowel culinaire olie als olie voor uitwendig gebruik in hoogwaardige kwaliteit te koop.
Onderzoeksreferenties:
Bennani H, Drissi A, Giton F, et al. Antiproliferative effect of polyphenols
and sterols of virgin argan oil on human prostate cancer cell lines.
Cancer Detect Prev 2007;31:64-69.
Drissi A, Bennani H, Giton F, et al. Tocopherols and saponins derived from Argania spinosa exert an antiproliferative effect on human prostate cancer.
Cancer Invest 2006;24:588-592.
Berrougui H, Cloutier M, Isabel M, Khalil A. Phenolic-extract from argan
oil (Argania spinosa L.) inhibits human low-density lipoprotein (LDL) oxidation and enhances cholesterol effux from human THP-1 macrophages.
Atherosclerosis 2006;184:389-396.