Inhoud
Ayurveda, kennis van het leven
Wat is Ayurveda eigenlijk? De Ayurveda is een geneeswijze die ca 5000 jaar geleden in India is ontstaan. Letterlijk vertaald uit het Sanskriet betekent Ayurveda kennis van het leven.
Ayurveda gaat uit van de filosofie dat alles wat in de kosmos bestaat, is opgebouwd uit vijf elementen. Deze elementen zijn ether, lucht, vuur, water en aarde. Behalve al het materiële om je heen kan je ook denken aan bijvoorbeeld je constitutie of de smaak van voedsel.
Het is voor je gezondheid van essentieel belang dat deze vijf elementen in evenwicht zijn. Bij een onbalans kunnen er lichamelijke en psychische ziekten ontstaan.
De Induscultuur, de bakermat van de Ayurveda
In de Vedische periode, die van ca 6000 jaar voor Christus tot 600 jaar na Christus duurde, is de Ayurveda in India tot ontwikkeling gekomen. Veel weten we niet van deze vroege periode, met name omdat er in de begintijd nog niet veel op schrift gesteld werd. En de weinige geschriften waarover we wel beschikken, kunnen we niet exact ontcijferen.
Maar door meerdere bronnen uit die tijd te combineren, waarbij opgravingen een centrale rol spelen, weten we dat rond 3000 voor Christus stadstaten ontstonden. De mens had inmiddels de landbouw ontdekt en daarmee was een betrouwbaardere voedselbron geschapen vergeleken bij het tot dan toe gebruikelijke nomadische jagersbestaan.
De Indus Vallei
Opgravingen rond de oevers van de Indus en ver daar buiten (tot Pakistan aan toe) tonen aan dat de Indus vallei het voedsel en andere rijkdommen heeft kunnen voortbrengen voor een hele reeks stadsstaten die er tussen 4000 en 1500 v. Chr. hebben bestaan.
De stedelijke beschaving van de Indus vallei wordt heden ten dage beschouwd als één van de vijf beschavingen waaruit de huidige menselijke beschaving voortgekomen is. De andere zijn Egypte, Soemerië, Peru en China.
Van de Induscultuur is echter veel minder bekend, omdat zoals gezegd men de weinige geschriften die er zijn, nog niet heeft kunnen ontcijferen. Bovendien schreven zij destijds alles op palmbladeren, dat door vocht en schimmel niet tegen de tijd bestand was.
Rishi’s
Rishi’s waren in het pre hindoeïstische India visionaire denkers of zieners. Zij leefden teruggetrokken op verlaten plekken in de wouden van India en mediteerden. Volgens de overlevering channelden zij tijdens hun meditaties veelomvattende kennis, die uiteindelijk tot onder andere de Ayurveda zou uitgroeien.
De gechannelde kennis werd de basis van de zgn Veda’s die in het Sanskriet in versvorm mondeling werden doorgegeven aan volgende generaties. Pas toen het spijkerschrift opkwam zijn de Veda’s op schrift gesteld.
De Veda’s
De Veda’s zijn een grote verzameling teksten die over verschillende onderwerpen gaan. De eerste is de Rig Veda, een samenstelling uit oudere mondeling overgeleverde teksten. Met name de Rig Veda en de Atharva Veda bevatten veel historische aantekeningen over medische wetenschap.
Er zijn onder andere beschrijvingen te vinden van behandelingen van ziekten, het uitvoeren van operaties, het gebruik van prothesen en een opsomming van geneeskrachtige planten.
Stadstaten van toen
De Indiase stadstaten van vierduizend en meer jaar geleden waren voor die tijd uitzonderlijk geavanceerd en tot veel in staat. Soms hadden ze een oppervlak van wel 1.250.000 vierkante kilometer . In de steden kende men het elegante pictografische schrift en een opmerkelijk nauwkeurig, gestandaardiseerd systeem van gewichten en maten en men vertoonde een sterke hang naar een goed georganiseerde stadsplanning.
De stedelijke centra die in hun bloeiperiode wel 20-30.000 mensen konden herbergen, waren ca 15 km² groot. Deze centra waren opgebouwd in rechthoekige blokken en waren voorzien van uitgewerkte waterdrainage- en rioleringssystemen.
Ook de openbare en persoonlijke hygiëne was buitengewoon groot, wat wel blijkt uit de Ayurveda die een sterke nadruk legt op hygiëne. Stenen woonhuizen stonden muur aan muur in strenge rijen en iedere bewoner stond in nauw contact met de energie van zijn stad.
Verspreiding
Via de Arabische zee en de Perzische golf werd er met Soemerië gehandeld. De haven van Lothal fungeerde als een centrum voor landbouw en buitenlandse handel. De haven beschikte over een voor die tijd enorm dok en gigantische stenen ovens voor de productie van een grote variëteit aan voorwerpen van klei. Tot deze producten van aardewerk
behoorde ook veel speelgoed voor kinderen, wat aangeeft hoe de Induscultuur floreerde en wat er kennelijk belangrijk werd gevonden.
In deze hoogontwikkelde en stabiele cultuur heeft de Ayurvedische geneeswijze inhoud en vorm gekregen en werd het langzaam maar zeker internationaal verspreid. Vanaf de vierde eeuw werden de universiteit van Nalanda en Valabhi belangrijker en kon de Ayurveda zich snel verder ontwikkelen. Het trok vele buitenlandse studenten aan.
Naar het schijnt zijn via archeologische opgravingen aanwijzingen gevonden, dat de universiteit van Nalanda zo’n negen miljoen boeken moet hebben gehad. Helaas zijn deze boeken gedurende minder stabiele tijden in 1199 door Afghaanse legertroepen verbrand.
Britse overheersing
Het Britse koninkrijk heeft India bezet gehouden van ongeveer halverwege de negentiende eeuw tot in de twintigste eeuw. In die tijd werd ook besloten dat Ayurvedische geneeskunde niet langer mocht worden onderwezen. De Britten gingen over op het oprichten van medische faculteiten naar Europees model. Rond 1920 echter, onder invloed van het vrijheidsstreven van India onder Mahatma Gandhi, bloeide Ayurveda weer op.
Ayurveda nu
De oeroude Ayurvedische kennis behelst een grote variëteit aan behandelwijzen en kruidencombinaties. De eigen geneeskracht van het lichaam wordt door deze preparaten aangespoord en ondersteund. Zij stimuleren de regenererende en regulerende processen die voor het evenwicht belangrijk zijn.
Essentieel hierbij is dat het lichaam wordt ontdaan van opgehoopte schadelijke stoffen. En dat we in onze huidige maatschappij onvermijdelijk met schadelijke stoffen in aanraking komen is zonneklaar. We hoeven slechts te denken aan de verontreinigingen van bodem, water en lucht, gehoorschade, landbouwgif, dierziekten door overproductie, geïndustrialiseerde voedselproductie etc. De gevolgen voor de gezondheid van de mens zijn dan ook groot. Lees hiervoor ook het artikel Vegan en afvallen, de gouden formule elders op de site, of klik op de link.
De vijf elementen volgens Ayurveda
Zoals gezegd in de eerste alinea is het belangrijkste principe dat aan de basis van de Ayurveda ligt, het feit dat men alles wat er is, opgebouwd ziet uit vijf elementen. Ether, lucht, vuur, water en aarde. Elk element heeft een aantal specifieke eigenschappen, de voornaamste zijn deze:
- Ether – allesdoordringend
- lucht – beweging (ongericht)
- vuur – omzetting
- water – vloeibaar, beweging (gericht)
- aarde – cohesie
Deze elementen zijn samengevoegd tot drie bio-energetische krachten:
- ether en lucht – vata (immaterieel sturende kracht)
- vuur en water – pitta (transformerende kracht)
- water en aarde – kapha (vormgevende kracht)
Deze drie krachten vata, pitta en kapha worden dhatu’s of dosha’s genoemd; van dhatu spreek je als ze in balans zijn en van dosha spreek je als ze niet in balans zijn. Meestal gebruikt men alleen de term dosha, aangezien wij door vele factoren vaker uit balans zijn dan in balans.
Alle drie de krachten zijn in de mens aanwezig. Bijvoorbeeld: Een mens heeft vata nodig voor de bewegingen in en van het lichaam. Een mens heeft pitta nodig voor de verbranding en omzetting van voedingsstoffen en een mens heeft kapha nodig voor de vormgeving van het lichaam en de stevigheid.
Diagnose methode
Al deze eigenschappen spelen een rol in de beoordeling van behandelingen. De concepten ‘elementen’ en ‘dosha’s’ zijn denkmanieren om het leven in al zijn verschijningsvormen (gezond en ziek) te kunnen verklaren. Deze verklaringswijze komt soms tot andere zienswijzen dan de reguliere westerse geneeskunde.
De reguliere geneeskunde zoals wij die kennen heeft zich door zijn keuze van de westerse wetenschappelijke benadering destijds een andere kant op ontwikkeld; zij analyseert alles tot in de kleinste details en focust op diepte onderzoek (chemische farmacie en chirurgie), waardoor veelal gefocust wordt op symptoombestrijding en vaak het belang en de aanwezigheid van grotere verbanden wordt miskend.
Constitutie
In de Ayurveda wordt uitgegaan van een systeem dat elk mens een bepaalde constitutie heeft die uit de dosha’s vata, pitta en kapha zijn opgebouwd. De drie dosha’s zijn allemaal in een voor elk mens unieke verhouding vertegenwoordigd in zijn/haar constitutie.
In de meeste gevallen domineren in een constitutie twee dosha’s van de drie. Aan de hand van deze geconstateerde constitutie (prakruti) wordt er bepaald of de constitutie-dosha’s in balans zijn en hoe de eventuele onbalans (vikruti) weer hersteld kan worden.
De onbalans geeft dus een dieper inzicht in de te behandelen persoon en zo kunnen de juiste kruiden, Ayurvedische middelen, kruidenolie, dosering en behandelingen worden bepaald om het natuurlijk evenwicht terug te krijgen dat bij de oorspronkelijke constitutie van de patiënt hoort.
In de tabel hieronder zijn beknopt de menselijke eigenschappen weergegeven die bij elk van de dosha’s horen:
| vata | pitta | kapha | |
| lichaamsbouw | Smal postuur | normaal | stevig |
| huid | Droog, strak, ruw | Normaal, weinig pigment (sproeten) | Vettig, soepel,glanzend |
| haar | Droog, donker | Normaal tot rood,dunne haren | Olieachtig,dik |
| haargroei | Neiging tot kaalheid | Normaal, neiging tot haaruitval | Volle haardos |
| tanden | Grote tanden, niet glad, beslagen | Normaal, beetje geelachtig | Sterke witte tanden, parelachtig |
| ogen | Droog, lichtgevoelig, klein, oogwit blauwig tot bruin | Indringende ogen, groengrijze iris, normale grootte | Grote ogen, zachte uitdrukking, oogwit volkomen wit |
| polsslag | hoog | normaal | laag |
| stoelgang | onregelmatig | vaak | weinig |
| feaces | Droog, hard | Normaal tot zacht | Vettig, dik |
| stem | hoog | Scherp, duidelijk | laag |
| Nagels | ruw, droog, breekbaar, smal | Normaal formaat, zacht, rozeachtig | Groot formaat, zacht, wit |
| Geestelijke eigenschappen | Levenslustig, enthousiast, creatief, neemt initiatief, vrolijk, snel van begrip, spreekt snel, heldere uitstraling | Doortastend, scherp intellect, charmant, hoffelijk, accuraat, drijvende energie, strijdlustig, inzicht, leider | Liefdevol, sociale vaardigheden, innerlijke rust, vrijgevig, vriendelijk |
| slaap | licht | Middelmatig tot goed | Diep en lang |
| seks | Onregelmatig, niet altijd voldoende energie | Goed, emotioneel, domineert | constant |
| geheugen | Korte termijn geheugen goed | Goed geheugen | Lange termijn geheugen goed |
| Manier van lopen | snel | Hoor je aankomen | langzaam |
| eetlust | onregelmatig | Kan veel eten | weinig |
| weer | Hekel aan kou | Hekel aan hitte | Hekel aan kou/vocht |
Ayurvedische kruiden
Ayurvedische kruidencombinaties sluiten aan op de levensprocessen in het lichaam en stimuleren deze tot herstel te komen. Dat wil zeggen dat het zelf genezend vermogen van het lichaam wordt gestimuleerd. De combinaties kenmerken zich door de onderling versterkende werking van de afzonderlijke kruiden.
Vaak zijn ze samengesteld uit een hoofdkruid dat gezien zijn werking en eigenschappen het beste past bij de vastgestelde aandoening. Daarnaast worden andere kruiden toegepast die de werking verbreden en intensiveren. Vaak bestaat een aandoening uit meerdere factoren, waardoor verschillende ingrediënten nodig kunnen zijn. Zo kunnen sommige Ayurvedische middelen wel tien of meer bestanddelen bevatten.
Ayurvedische farmacologie
De Ayurvedische farmacologie wordt dravyaguna genoemd. De gebruikte stoffen voor de middelen worden volgens deze dravyaguna ingedeeld naar smaak, kwaliteit, energie, effect na vertering en specifieke werking.
Smaak (rasa)
Er zijn in de Ayurveda zes smaken:
|
zoet |
Water en aarde |
Verhoogt kapha, verlaagt vata, verlaagt pitta |
|
zout |
Aarde en vuur |
Verhoogt kapha, verlaagt vata, verhoogt pitta |
|
scherp |
Vuur en lucht |
Verhoogt vata, verlaagt kapha, verlaagt pitta |
|
wrang |
Lucht en aarde |
Verhoogt vata, verlaagt kapha, verlaagt pitta |
|
zuur |
Vuur en water |
Verhoogt pitta, verlaagt kapha |
|
bitter |
Ether en lucht |
Verhoogt vata, verlaagt kapha |
Kwaliteit (guna)
Er zijn twintig kwaliteiten in tien tegengestelde paren:
- zwaar – licht
- koud – heet
- bewegingsloos– bewegend
- zacht – hard
- nat – droog
- doorzichtig – ondoorzichtig
- langzaam – snel
- glad – ruw
- grof – fijn
- vast – vloeibaar
Bij een kruidenbehandeling kijkt men naar de kwaliteiten van de kruiden en naar de kwaliteiten die de patiënt nodig heeft om weer in balans te komen en te herstellen. Als een patiënt bijvoorbeeld een droge huid heeft, krijgt hij kruiden voorgeschreven met de kwaliteit ‘nat’. Zo worden de dosha’s in balans gebracht.
Energie (virya)
De energie van kruiden kan verkoelend en verwarmend zijn. Bij een aandoening waarbij het lichaam te veel warmte produceert, kunnen kr
uiden worden ingezet die de warmteproductie verminderen en tegelijkertijd verkoelend werken. De begrippen verkoelend en verwarmend kunnen ook worden opgevat in een bredere zin als resp opbouwend/vormgevend en afbrekend/oplossend.
Effect na vertering (vipaka)
De vipaka is de eigenschap die het voedsel aanneemt nadat het door het spijsverteringsstelsel is gegaan. Gezien vanuit de zes smaken zoet, zout, zuur, scherp, bitter en wrang, blijven er na de spijsvertering nog maar drie over namelijk zoet, zuur en scherp.
- In de mond en maag overheerst kapha; hier worden zoet en zout getransformeerd tot zoet
- In de maag en dunne darm overheerst pitta; hier behoudt zuur zijn waarde
- In de dikke darm overheerst vata; hier worden bitter, scherp en wrang getransformeerd tot scherp.
Het vipaka concept geeft aan wat het lichaam met de voedingsstoffen doet, en is daarmee een belangrijke indicator bij de bereiding en keuze van Ayurvedische kruidenpreparaten.
Specifieke eigenschap (prabhava)
hiermee wordt aangegeven wat een bepaald kruid aan specifieke therapeutische werking heeft. Als twee kruiden dezelfde smaak, kwaliteit en energie hebben kunnen ze toch nog van werking verschillen, vanwege de specifieke eigenschap.
De huidige westerse beschaving brengt een heleboel voordelen met zich mee, maar heeft ook een keerzijde. Zo hebben steeds meer mensen last van zogenaamde welvaartsziektes en andere ongemakken. Lees ook het artikel Vegan versus vetzucht elders op deze website, of klik hier voor meer opties. De gezondheidszorg heeft zich de afgelopen jaren steeds verder ontwikkeld, maar helaas blijkt vaak dat ze met name gericht is op symptoombestrijding.
Preparaten en supplementen
Ayurveda daarentegen gaat op zoek naar de diepere oorzaak en pakt het probleem breder aan. De twee webshops die hieronder staan hebben hoogwaardige en natuurlijke producten in hun assortiment.
Pranayur is een dochteronderneming van Holisan en volledig gespecialiseerd in uiteenlopende Ayurvedische producten; van natuurlijke verzorgingsproducten tot wellnessproducten, van voedingssupplementen tot yogaproducten. Allen bieden ze op hun eigen manier de mogelijkheid om de gezondheid op eenvoudige wijze op peil te brengen en langer gezond te blíjven.
De producten zijn geïmporteerd uit India maar voldoen uiteraard aan de westerse kwaliteitsnorm. Deze producten worden dan ook geproduceerd door gerenommeerde fabrikanten in India.
Gezondmarkt is een webshop voor gezonde, natuurlijke en Ayurvedische producten, zoals vitaminen, voedingssupplementen, superfoods en lichaamsverzorging. Zij bieden een zeer breed assortiment van 13.000 producten aan. Gezondmarkt biedt producten aan van vrijwel alle bekende en kwalitatief hoogwaardige fabrikanten.